30 May 20234 dakikada okunur

TÜRK AKROBASİ TİMLERİ

Türkiye'de yapılan hava gösterilerinin tarihi Hezarfen Ahmet Çelebi ve Lagari Hasan Çelebi ile 17. yüzyıla kadar dayansa da; ilk motorlu uçuş gösterisi 1909 yılının aralık ayında Osmanlı Devleti’ne uçak pazarlamak amacıyla 2,3 ve 5 Aralık 1909 tarihlerinde Voisin tipi uçağıyla Baron de Caters ve 11 Aralık 1909’da Bleriot tipi uçağıyla Louis Bleriot tarafından İstanbul’da yapılmıştır. Yapılan gösteriler Osmanlı kurmayları tarafından incelenmiş ve Harbiye Nezaretine rapor olarak iletilmiştir. Bu gösteriler aynı zamanda halkın da ilgisini çekmiştir ancak gösterilerin çoğu olumsuz hava koşullarından etkilenmiştir. Baron de Caters zorunlu iniş yapmak zorunda kalırken Taksim’de 10.000 kişiye gösteri

yapan Bleriot ise daha sonra bir evin

Baron de Caters üzerine düşerek yaralanmış, uçağı da ağır hasar almıştır.

Louis Bleriot uçağıyla birlikte

İstanbul’daki hava gösterisi ve Picardie Manevraları'na katılan subayların raporları neticesinde 5 Eylül 1912 tarihinde Tayyare Okulu ve Tayyare Bölükleri Teşkilatı oluşturulmuştur. Her bölük iki takım her takım ise iki uçaktan oluşmaktaydı. Türk Hava Kuvvetlerindeki ilk akrobasi uçuşu ise Fazıl Bey tarafından 5 Mart 1914 tarihinde 400 metreirtifada gerçekleştirilen “Viril” ya da “spin” hareketidir. Bu hareket o dönemde kısıtlı sayıda pilot tarafından yapılabilmekteydi, sonradan binbaşı olan ve uçuş okulunda eğitimler veren Fazıl Bey ise bu harekete dair ek bir eğitim almadan bu hareketi yapabilmiştir. Fazıl Bey’in bu başarısından sonra diğer pilotlar da farklı manevralar denemiştir.

Türk Hava Kuvvetlerinde akrobasi hareketlerine ilişkin çıkarılan ilk talimat 11 Temmuz 1926 tarihinde Kuvayi Havaiye Müfettişi Alb.Muzaffer ERGÜDER imzası ile çıkmıştır. Bu talimatta yapılması ve yapılmaması gereken akrobasi figürleri veya hareketleri tek tek zikredilmiştir.

Bu talimata göre:

-Pike

-Uçakla yukarı tırmanmak (Gabre)

-Keskin Dönüş

Hareketlerinin sadece İzmir ve Eskişehir garnizonlarında en kıdemli ve uçuş yeteneği en üstün olan bir pilotun yönetiminde yapılmasına izin verilmiştir.

Pilot Fazıl Bey

Bleriot xi

-Kanat üzerine devrilmek (Adverse Yaw)

-Ters dalış

-Takla atmak (Loop)

-Kanat taklası (Tono)

-Kanat Kayış Hareketi

-Kuyruk Kayışı

-Burgulu İniş (Viril, Vertical Spin)

Hareketlerinin ise şimdilik yasak olduğu belirtilmiştir.

Milli

Türkiye Cumhuriyeti’nin 1950’lerde NATO’ya katılması ve Marshall yardımlarıyla beraber hava kuvvetlerinin yeni nesil jet uçaklarıyla güncellenmesi ile beraber 1952 yılında Hava Kuvvetleri'nin ilk jet akrotimi “Milli” kuruldu. Balıkesir 9. Ana Jet Üssü komutanlığına bağlı olarak kurulan bu akrotim filosu Türkiye’nin ilk jet avcı uçaklarından F-84G Thunderbird uçaklarından oluşmaktaydı. 1962 yılına kadar faaliyet gösteren bu akrotim İtalya ve Belçika gibi ülkelerde de gösteriler yapmıştır.

1955 yılında Eskişehir 4. Hava Üs Komutanlığı’na bağlı olarak kurulmuştur. Filo kırmızı beyaz renkli ve burun kısmında kuğu motifi bulunan F-86E Sabre uçaklarından oluşmaktaydı. Hava Kuvvetleri bünyesinde kurulan ikinci jet akrotimi olan kuğular 9 ve 12 uçaklık gösterilere imza atmıştır. Faaliyetleri 10 sene sürmüştür. Uçaklarından bazıları günümüzde havacılık müzesine çevrilmiş olan Yeşilköy havalimanı’nda sergilenmektedir.

Akrep

Hava kuvvetleri kapsamındaki üçüncü jet akrotimi olan Akrep filosu 1957 yılında Diyarbakır 8. Hava Üs Komutanlığı’na bağlı olarak kurulmuştur. 1959 yılına kadar faaliyetlerini sürdüren akrotim F-84G’lerden oluşmaktaydı. Yurtiçinde ve yurtdışında gösterilere katılmıştır.

Yarasalar

1964 yılında Merzifon 5. Ana Jet Üs Komutanlığı’na bağlı olarak kurulan Yarasalar, siyah beyaz motifli F-86E’ler ile uçmaktaydı. Faaliyetlerini 2 sene sürdüren filo; beşli, dokuzlu ve on ikili gösteriler gerçekleştirmiştir. İstanbul gösterisi esnasında boğazda çekilen fotoğrafları meşhur olmuştur.

Kartal - Coşkun

1966 yılında kurulan ve 21 Mayıs 1971’de timde görevli Hv. Plt. Ütğm. Coşkun Turan’ın görev uçuşunda şehit olmasına kadar Kartal çağrı adıyla anılan bu filo, bu olaydan sonra Coşkun olarak anılmaya başlamıştır. Bandırma 6. Ana Jet Üs Komutanlığı’na bağlı olan filonun uçakları F-5A Freedom Fighter’dır. Yurtiçi ve yurtdışında gösteriler icra etmiştir.

Türk Yıldızları

1971 yılında Malazgirt zaferinin 900. yıl dönümü kutlamaları için Merzifon 5. Ana Jet Üs Komutanlığında oluşturulan F-5A’lardan müteşekkil bir filo haricinde 1972 ile 1992 arasındaki 20 yıllık süreçte hava kuvvetlerinde sürekli faal bir akrotim oluşturulmamıştır. 1992 yılında alınan karar ile 1993 yılında Türk Yıldızları, Türk Silahlı Kuvvetlerinin gücünü ve Türk Hava Kuvvetlerinin kabiliyetlerini ulusal ve uluslararası alanda temsil etmesi amacıyla kurulmuştur. Filosu 10 adet NF-5A 2000 ve 6 adet NF-5 2000 Freedom Fighter uçaklarından müteşekkil olan filo Konya 3. Ana Jet Üs Komutanlığında konuşludur. Eskimiş F-5’ler emekli edilmesi ile Hava kuvvetlerinde F-5 tipi uçak kullanan son filo olarak kalmıştır. Gelecekte Türk Yıldızlarının yerli imkanlarla geliştirilen Hürjet ile teçhiz edilmesi planlanmaktadır.

1993 yılında icra ettiği ilk gösterisiyle filo statüsü kazanan Türk Yıldızları ayrıca “Dünyanın En Genç Süpersonik Akrotimi” olarak adından söz ettirmiştir. Gösterilerine altı uçakla başlayan filo sonradan sayıyı önce yediye ardından sekize yükselterek dünyada sekiz süpersonik uçakla gösteri yapan ilk akrotim olma unvanını elde etmiştir. Yurtiçinde 370, yurtdışında 24 farklı ülkede 143 gösteri ile toplam 513 gösteri icra etmiş olan Türk Yıldızları’nın 24 Ağustos 2001 tarihine Bakü/Azerbayca’da gerçekleştirdiği gösterinin bir milyondan fazla insanın izlemesi ile kırdığı bir rekoru da bulunmaktadır.

Faaliyetlerine 7 pilot, 6 filo yer ekibi ve 38 bakım personeli ile devam eden Türk Yıldızlarının gösterileri tamamen pilotların kabiliyetlerine dayanmaktadır. 200 knot ile 520 knot [370km/s ile 960km/s] arası süratlerde icra edilen hava gösteriler sırasında uçaklar arasındaki mesafe 1 metreye kadar düşebilmekte; pilotlar toplu manevralarda 5,5-6 G civarı, solo manevralarda ise uçağın limiti olan -3/+7,33G arası kuvvetlere maruz kalabilmektedir.

Solotürk

Hava Kuvvetleri Komutanlığı tarafından 2009 yılında "Tek F-16 Uçağı ile Gösteri Uçuşu" programı başlatıldı. 18 Mayıs 2010’da başlayan eğitimlerin 20 Ağustos’ta bitmesinden sonra 4 üncü Ana Jet Üs K.lığında dönemin Hv.K.K. Org. Hasan AKSAY’a ilk gösteri uçuşu arz edilmiştir. Hava Kuvvetleri Komutanlığı personelinin göndermiş olduğu yaklaşık 300 adet isim önerisi arasından “SOLOTÜRK” ismi seçilmiştir. SoloTürk gösteri uçağı olarak F-16 Blok-30TM kullanmaktadır.

Boyası dışında göreve hazır kondisyonda bulunan bu uçaklarla yapılan gösterilerde pilotlar yüksek g manevraları, düşük hızda uçuş, alçak geçiş gibi standart manevraların yanı sıra F-16 ile ilk kez yapılan veya rekor kırılan uçuşları da bulunmaktadır. 21 Mayıs 2022 tarihinde Solotürk tarafından icra edilen kobra manevrası ile ilk defa modifiye edilmemiş bir F-16 ile hava akrobasisindeki en zor hareketlerden kabul edilen bu manevra yapılmıştır. Bu manevra daha önce ancak vektör itki kontrolü ile donatılmış deneysel bir F-16 olan X-62 modeliyle yapılmıştır. 25 Ocak 2017 tarihinde ise bir eğitim uçuşu esnasında kalkış hızı 300 km/h civarında olan uçak 180 km/h ile uçurularak en yavaş uçuş hızı rekoru kırılmıştır.